اهمیت برنامه ریزی بر کسی پوشیده نیست. انسانی که می خواهد در مسیر رشد قرار بگیرد و پیشرفت کند ، باید ابتدا برای خود هدف تعیین کند و سپس برای رسیدن به آن هدف ، برنامه ریزی نماید.
برنامه ریزی یعنی ریز کردن هدف تعیین شده به اهداف کوچکتر و ارائه راهکار مناسب برای رسیدن به هر یک از آن هدفها.
چکیده تجاربی را که تا کنون خودم در این زمینه داشته ام ، برای خوانندگان محترم می آورم:
1- اهداف زیادی برای خود تعیین نکنید. چون باعث شلوغی طرح و سر در گمی شما می شود.تمام سعی خود را به کار ببرید که برنامه ریزی شما در نهایت سادگی و سهولت ممکن باشد. مثلاً من در سال جدید ، فقط شش هدف برای خودم تعیین کرده ام که سه تای آن عمده و سه تای دیگر ، جانبی هستند.
2- اهداف باید واقعی باشند و توانایی و قابلیت رسیدن به آنها در ما ، به طور عینی وجود داشته باشد. مثلاً من هیچگاه این را هدف خودم قرار نمی دهم که رئیس جمهور آمریکا بشوم!
3- در مرحله برنامه ریزی هم باید توجه کرد که برنامه ریخته شده ، حداقل تعهد و محدودیت ممکن را برای شما ایجاد کند. یعنی آزادی و اختیارات شما تا جائیکه امکانپذیر است حفظ شود. به عبارت دیگر ، برنامه شما حداکثر انعطاف پذیری ممکن را دارا باشد. اگر برنامه شما ، شما را خیلی محدود کند معمولاً اجرای آن دوام زیادی نمی آورد.
اگر برنامه خود را اینگونه تنظیم کنید که:
« روز پنج شنبه مورخ 1/1/87 ، از ساعت 10 الی 12 صبح ، فصل سوم و چهارم درس فیزیک را بخوانم ».
این برنامه غیر قابل انعطاف است. چون زمان و شکل عمل خیلی دقیق مشخص شده است. لذا من این نوع برنامه ریزی را « برنامه ریزی جامد » می نامم. چون جامدات وزن و حجم و شکل و ابعاد ثابت و غیر قابل تغییر دارند.
اشکال برنامه ریزی های جامد این است که آینده محیط بیرونی و درونی ما تحت کنترل و پیش بینی ما نیست و ممکن است در زمان تعیین شده در آنها ، کار غیر منتظره ای برای ما پیش بیاید ، یا اینکه در آن زمان وضعیت روحی و ذهنی ما مناسب انجام کار مورد نظر برنامه نباشد و لذا شرایط مناسب لازم برای انجام کار مورد نظر ، فراهم نباشد و این باعث فشار فیزیکی یا ذهنی بر شخص و نتیجتاً بروز مشکلاتی می شود.
همین برنامه ، می تواند به صورت زیر تنظیم شود:
« روز پنج شنبه مورخ 1/1/87 دو ساعت درس بخوانم ».
در برنامه اخیر ، هیچ نقطه شروع و پایانی برای کار مورد نظر تعیین نشده است و در این خصوص به شما آزادی داده شده است. لذا شما می توانید در هر بازه زمانی ، این دو ساعت را اجرا کنید یا حتی آن را به دو تا یک ساعت ، یا چهارتا نیم ساعت مجزا تقسیم کنید و هر قطعه را جدا از دیگری اجرا کنید.
در برنامه فوق ، حتی در مورد نوع درس هم به شما آزادی داده شده است و شما آزاد هستید که فیزیک ، شیمی ، ریاضی ، ادبیات یا هر درس دیگری را که ذهن شما برای آن آمادگی بیشتری دارد ، بخوانید.
من این نوع برنامه ریزی را « برنامه ریزی مایع » می نامم. چون حجم و وزن مایعات ثابت است ولی شکل و ابعاد آنها متغییر است و همواره به شکل هر ظرفی که در آن قرار گرفته اند ، در می آیند. فایده برنامه ریزی های مایع این است که در حالیکه « ارزش و مقدار کار » تعیین شده در آنها ثابت است ، در عین حال همواره به شکل ظرف زمانی و ظرف ذهنی ما در می آیند و با آنها جور می شوند و لذا هیچگاه اجرای آنها با مشکل و فشار روبرو نمی شود.